De stad Brussel heeft donderdagavond 22 januari haar plan voor een voetgangerszone voor de Beurs laten voorstellen. Dat gebeurde in een flink gevulde Ancienne Belgique. Tijdens deze ‘roadshow’ kregen we een catalogus met ideeën en ingrepen te zien. Veel ideeën zijn interessant op zich. Maar Brussel wil ook absoluut dat ze op zich staan. De stad weigert uit te leggen hoe de heraanleg van de centrale lanen samenhangt met twee andere projecten met grote impact, het bouwen van vier ondergrondse parkings binnen de Brusselse Vijfhoek, èn het omleggen van het verkeer via een miniring in het stadscentrum. Bij de aanwezigen wekte deze aanpak alleen maar ergernis. Burgemeester Yvan Mayeur zat in de zaal op de eerste rij. Hij zei niets.
Burgemeester Mayeur had het publiek nochtans geïnviteerd voor deze tweede bijeenkomst over de geplande werken in Brussels binnenstad. Maar hij liet de presentaties aan technici over.
Eerst sprak projectleider Jan Schollaert. Hij gaf de timing voor de heraanleg van de centrale lanen van de stad Brussel. Deze lente vertrekt de bouwaanvraag. In september beginnen de nutsbedrijven (water, elektriciteit, gas...) aan de voorbereidende werken. In 2018 zouden de werken klaar zijn. Dan zou het gedaan zijn met het doorgaand autoverkeer tussen het De Brouckèreplein en het Fontainasplein. Volgens Lyvie de Béthune van het studiebureau SUMProjects wordt dan de “barrière“ van de Anspachlaan opgeheven en verandert de hele zone in een “verblijfsruimte”.
De Brusselse gemeenteraad heeft beslist dat de voetgangerszone, de vier parkings en de miniring er komen. De Brusselaars hebben daar niets meer aan te zeggen. In april 2014 zei burgemeester Yvan Mayeur (PS) het zo : ‘dit project komt er. U hebt een andere opinie, maar hierover wordt niet gediscussieerd’ (uit een nota van Comité ter verdediging van de bewoners van Brussel-Centrum). Tijdens de meeting van gisteren verduidelijkte een handelaar uit de Lakensestraat wat dat in de praktijk betekent. In december 2014 kreeg een stuk van de Lakensestraat éénrichtingsverkeer. Dat gebeurde volgens deze handelaar van de éne dag op de andere en zonder dat de winkeliers grondig waren gebrieft. ‘Zeventig handelaren hebben zich verenigd. Wij pikken dit niet’, aldus de man.
De stad drijft door, ze weigert een echte volksraadpleging te houden over een globaal stadsproject met een lange termijnoriêntatie voor Brussel. Daarmee overtreedt ze de Europese Richtlijn die stelt dat ‘de mening van de bewoners in overweging moet worden genomen wanneer een plan aanzienlijke weerslag op het leefmilieu kan hebben’.
Om te pil te vergulden organiseert de stad wel een zogenaamd participatieproces rond dit plan. Dat wordt begeleid door het bureau ArtGineering. Iemand die meedeed aan een workshop merkte spottend op dat de Brusselaars de kleur van de banken mogen kiezen, ‘maar verder gaat de participatie niet’.
Dat viel ook af te leiden uit de presentatie van Frank Van de Wyngaarde van ArtGineering. Volgens hem is het de bedoeling het “SUMProject te contextualiseren”. Een voorbeeld van wat dat inhoudt: het proces begon met een ‘veldatelier’, aan de Beurs, waar aan voorbijgangers het Masterplan werd uitgelegd en zij vervolgens hun opinie konden geven. Zo’n 620 mensen zijn daar gepasseerd. Maar kregen ze ook alternatieven voorgelegd, laat staan een alternatieve globale visie op de stad? Na het veldatelier volgden workshops. Uit de resultaten zijn 24 prioritaire ingrepen gedistilleerd. De lijst is voor de vergadering aan de aanwezigen uitgedeeld.
De Brusselse plannen hangen met haken en ogen aan elkaar. Dat bleek opnieuw tijdens de vragenronde. Vanuit de zaal werd herhaaldelijk om data gevraagd: op welke gegevens steunen de stad en haar technici zich om deze plannen te tekenen? Het gemeentebestuur weigert daarop in te gaan. Voert ze dan een natte-vingerpolitiek? Het zogenaamde Masterplan ‘is publiek, we zullen het morgen op de site zette’, zei Jan Schollaert, die er wel aan toevoegde dat het oorspronkelijke Masterplan intussen al is gewijzigd. Na afloop circuleerde weer een anekdote over de arrogantie van schepen van Openbare Werken Els Ampe. Zij zou cijfers geweigerd hebben aan de Brusselse Raad Leefmilieu, ‘omdat die cijfers in een spreadsheet staan, en daar begrijpen jullie toch niets van’.
De aanwezigen (naar schatting 300 mensen) mochten vragen stellen over de 24 ideeën die uit het participatietraject komen. Wie buiten dat kader ging, werd door de moderatrice geheel participatief afgeblokt. Er zitten interessante ideeën bij, daar niet van. Maar je kunt ze niet naar waarde schatten als je ze niet koppelt aan de twee andere projecten van de stad Brussel en aan haar algemene filosofie.
Een voorbeeld. Volgens het SUMProject komt er ergens aan het De Brouckèreplein een speakers corner. Wie er zin in heeft, zal daar op een verhoog mogen kruipen en zijn mening verkondigen. ‘Maar Brussel heeft een prachtige speakers corner’, zei iemand, ‘dat zijn de trappen van de Beurs’. Omdat daar sinds jaar en dag manifestaties worden gehouden, behoort die plek bij de culturele traditie van Brussel. Maar de bestemming van de Beurs is intussen radicaal veranderd. Het Beursgebouw is de tempel van de Belgische bieren geworden, een trekpleister voor toeristen en het hoofdkwartier vanwaaruit de Belgische bierenlobby opereert. Daarom duldt de stad Brussel daar geen collectieve manifestaties meer.
Jan Schollaert benadrukte dat hij projectleider is voor de voetgangerszone, en niets over de andere projecten kan vertellen. ‘De schepen Els Ampe zal daarover nog een bijeenkomst houden’, aldus Schollaert. Maar hoe kan de stad doen alsof de voetgangerszone niets met de andere plannen te maken heeft? Het verband met de miniring is frappant. De ‘miniring’ leidt het verkeer rond dat niet meer over de centrale lanen mag. Het wordt een stratenlus met autoverkeer in één richting over twee rijvakken. De miniring wordt vanaf deze zomer ingevoerd. Zijn traject loopt door woonstraten waar scholen liggen en een ziekenhuis, zoals de Zespenningenstraat en de Cellebroersstraat. Er wordt voorspeld dat daar tot 2000 auto’s per uur zullen passeren, hetgeen serieuze impact zal hebben voor de veiligheid, het lawaai en de lucht langs dat traject. Stadsbussen verliezen er hun voorbehouden baanvak.
De miniring voert langs het Fontainasplan. Dat plein wordt een eindpunt van de voetgangerszone. En toch hield projectleider Schollaert vragen over de miniring af.
Hetzelfde gebeurde met vragen over de vier parkings. De stad Brussel wil die laten bouwen om meer automobilisten tot dichter bij het hart van de stad brengen. Maar de wijkcomités tellen nu de vrije plaatsen in de bestaande betaalparkings. En de tellingen bewijzen de stelling dat er meer dan genoeg parkeergelegenheid is in de bereikbare nabijheid van het stadscentrum.
Het plan voor de comfortzone denkt aan alles, maar het denkt niet verder. In de metrostations Beurs en De Brouckère zouden er fietsenstallingen komen. Goed plan. Maar Beurs en De Brouckère zijn spookstations, die bediend worden door camera’s en robotten, niet door mensen van vlees en bloed. Dat is het gevolg van de ontvettingspolitiek van de MIVB, de Brusselse openbare vervoersmaatschappij, die systematisch agenten weghaalt uit de publieke ruimte. De stad zal zeggen: niet ons probleem. Maar als ze begaan is met de Brusselaars, zou ze naar sociale en collectieve oplossingen moeten zoeken. De vraag is dan: is de stad begaan met de Brusselaars? of wil ze van Brussel alleen maar een competitieve bestemming maken die kapitaalkrachtige bezoekers lokt zodat de inkomsten van de stadskas stijgen? Zijn de verkeersplannen door zo’n commerciële filosofie geïnspireerd? Stel zulke vragen en ze blijven grotendeels onbeantwoord. Projectleider Schollaert lichtte wel een tipje van de sluier op. De vraag kwam wie de voetgangerszone zal uitbaten, wanneer daar veel meer stadsmeubilair wordt neergezet en er dus veel meer ruime voor publiciteit beschikbaar zal zijn. Schollaert zei dat het meubilair niet gesponsord zal worden door privé-ondernemingen. Maar de private uitbating van de publieke ruimte is een feit. De gele Villo-huurfietsen zijn eigendom van de reclamereus Decaux. In de toekomstige voetgangerszone zal het aantal Villo-fietsen bijna verdubbelen. De stad zou dus moeten vertellen of en hoe ze de publieke ruimte aan privé-uitbaters in concessie zal geven.
De bijeenkomst in de AB verliep rustig, de aanwezigen bleven beleefd. Er werden papieren vliegertjes in de richting van de burgemeester gemikt. Vanop de balkons werden banderollen afgewikkeld met daarop de namen van de parkings die Brussel ondanks alles wil doen bouwen. Maar de menners van de ‘roadshow’ bleven de zaal de baas. So be it.
Buiten de zaal werken de wijkcomités hard voort. Er gaat nu informatie in alle richtingen. Zopas kwam er weer een nieuwe website bij http://www.plateforme-no4parkings.be En het verzet zwelt aan. Dat verzet richt zich ook tegen de farce van de participatie zoals het Brussels gemeentebestuur die ziet.
Een farce ja. Toen iedereen uit de zaal moest, riep de moderatrice nog in haar microfoon: Vous pouvez aller crier ailleurs / Ga nu maar ergens anders schreeuwen. Inspraak, op zijn Brussels. Maar wie trekt straks aan het langste eind?
