Txt - Cynisme ArcelorMittal

Raf Custers

Foto : Kevin Van den Panhuyzen, De Wereld Morgen

Op 28 januari 2013 gepubliceerd op DeWereldMorgen.be onder de titel : ArcelorMittal duwt Luik uit zijn War Game

Franse versie gepubliceerd door Gresea.be

Brussel, 25 januari - ArcelorMittal is de grootste. Maar ArcelorMittal is niet enkel meer de grootste staalmaker ter wereld ! De groep presenteert zich nu als "de grootste geïntegreerde staal- en mijnbouwonderneming". Dat is het gevolg van een jarenlang doorgedreven strategie.

ArcelorMittal (AM) schuift duchtig met vlaggetjes in zijn war room in het Berkeley Square House nabij de Londense City. Luik tuimelt van de tafel, elders verschijnen nieuwe vestigingen. Het maakt de kopstukken van de groep niet uit wie er sneuvelt. Wat telt, zijn de financiële resultaten op korte termijn en het rendement van de investeringen. In die strategie vallen mij twee trends op. ArcelorMittal wil produceren daar waar dat het goedkoopst kan. Daarnaast vervoegt de groep de grondstoffenjagers en investeert zwaar in mijnen van steenkool en ijzer. Die strategie kost Luik de kop.

De twee trends zijn met elkaar vervlochten. Dat blijkt duidelijk uit wat AM in Mexico doet. De groep heeft daar twee staalfabrieken, en maakt er zowel platte (flat carbon) als lange producten (long carbon). Maar de fabrieken staan vlakbij steenkool- en ijzermijnen die ook aan AM toebehoren. In de strategie van AM wordt Mexico ontwikkeld en West-Europa ontmanteld. Mexico is samen met Brazilië een markt in ontwikkeling en het ligt naast de Noord-Amerikaanse markt. In Noord-Amerika explodeert de energieproductie uit schaliegas en teerzand. Dat doet onder andere de vraag naar stalen buizen voor pijpleidingen stijgen. Het maakt ook de prijs van de energie goedkoper en drukt die kost voor AM. Omdat AM er eigen mijnen heeft, daalt bovendien de kost van de ertsen.

De verschuiving naar Mexico kan ook voor de Europese staalsector grote impact hebben. Voor ArcelorMittal wordt het voordeliger om in Europa de koude lijnen te doen draaien met halffabricaten die uit Mexico worden ingevoerd, dan om die halffabricaten in Europa te blijven maken. De milieukost van deze trans-Atlantische transporten is de laatste van ArcelorMittal's zorgen. Deze trend begint zich af te tekenen. In 2011 bij voorbeeld steeg de export van platte halffabricaten van AM uit Noord- en Zuid-Amerika van 21 naar 22,2 miljoen ton (op een totale productie van 24,2 miljoen ton). Vestigingen zoals die in Luik verliezen ; AM wint erbij.

Mijnen brengen meer op

ArcelorMittal, en dat is een tweede trend, streeft naar verticale integratie. Ook hier past Luik niet meer in het plan. De AM-groep koopt wereldwijd mijnen waar hij zelf steenkool en ijzer wint. In 2011 telde ik 29 mijnen in de AM-portefeuille in 10 landen. Tot dat jaar waren de mijnen verdeeld over verschillende departementen maar in 2011 bracht ArcelorMittal ze samen in een nieuwe mijnpoot. Zoals ik eerder bij GRESEA schreef, was die poot nauwelijks opgericht of hij dikte de financiële resultaten al stevig aan. De mijnen zijn goed voor (slechts) 5 procent van de omzet van ArcelorMittal maar voor 23,5 procent van de EBITDA, de brutowinst voor belastingen en afschrijvingen. Dat blijkt uit een rapport van juli 2011 aan de vakbondsvertegenwoordigers in de Europese ondernemingsraad.

Volgens AM blijven de vooruitzichten voor de investeerders schitterend. Zelfs als de prijs van het ijzer met 35 tot 40 procent zou zakken, zou de brutowinst van de mijnpoot tot 2015 op peil blijven. Maar dan moeten de mijnen natuurlijk maximaal renderen. Daarom vallen er op het oorlogsbord van ArcelorMittal voortdurend vlaggetjes weg en komen er nieuwe bij. Grosso modo wil AM zijn mijnproductie tegen 2015 opdrijven van 65 naar 100 miljoen ton, voor zijn eigen staalfabrieken maar ook om aan derden te verkopen. Daarom ook kocht de AM-groep in 2010 een belangrijke afzetting van ijzererts van de Baffinlandmijn in Canada. Die heeft op termijn als voordeel dat ze dichter bij de Europese markt ligt dan Brazilië (waar AM nog één ijzermijn heeft). Uit de marketing van ertsen valt er immers meer profijt te halen dan uit de Luikse vestigingen.

Liberia hield ArcelorMittal kort

ArcelorMittal doet bijzonder opgetogen over zijn mijnen, omwille van de winst en het concurrentievoordeel. Maar de groep ziet ook risico's. In het Afrikaanse land Liberia heeft hij ondervonden dat hij niet almachtig is. Toen de staalgroep Mittal nog niet met Arcelor was samengesmolten, kreeg hij in Liberia zo ongeveer een ijzermijn cadeau, plus een spoorlijn plus de haven van Buchanan plus buitengewone fiscale voordelen. Mittal bepaalde onder meer zelf welke de aanslagvoet voor de royalties zou zijn, om zo weinig mogelijk royalties te betalen. Helaas ! Een nieuwe regering in Liberia gooide dat mijncontract om, schrapte de fiscale voordelen en bracht de haven en de spoorlijn opnieuw onder staatsbeheer. Liberia slaagde er niet in de ondoorzichtige facturatie van Mittal via filialen in Cyprus en het Zwitserse belastingsparadijs Zug op te helderen. Tegen zo'n actie had Mittal zich via een investeringsakkoord ingedekt. Maar Liberia haalde toch gedeeltelijk zijn slag thuis. Het werkte inspirerend voor andere landen in Afrika waar buitenlandse mijnbedrijven opereren.

Voor zulke acties is de groep ten zeerste beducht, dus voor landen die voor hun eigen voortbestaan of ontwikkeling eisen durven stellen aan transnationale ondernemingen zoals ArcelorMittal. Waar AM ook beducht voor is, dat zijn arbeidersconflicten en sociale onrust. 'Ze kunnen,' zegt het jongste jaarrapport, 'een averechts effect hebben op onze operaties en onze financiële resultaten'. Daarmee zijn we terug in Luik. Sinds oktober 2011 doet ArcelorMittal daar of het sociaal overleg nooit heeft bestaan. De groep dreigde investeringen te schrappen. Hij hield zich niet aan eerdere beloften. In het licht van ArcelorMittal's globale strategie wordt duidelijk waarom. ArcelorMittal is de grootste. Maar ArcelorMittal is niet enkel meer de grootste staalmaker ter wereld ! De groep presenteert zich nu als "de grootste geïntegreerde staal- en mijnbouwonderneming". Dat is het gevolg van een jarenlang doorgedreven strategie.

LS : Deze opiniebijdrage is geschreven op vraag van De Morgen. Hoe ArcelorMittal fortuin maakt met zijn mijnen, komt uitvoerig aan bod in mijn Grondstoffenjagers. Het boek ligt binnenkort in de winkels.