Tiradentes, 1 oktober 2013 – Camping Tiradentes (in Tiradentes) zou ik warm aanbevelen, al hebben ze hun onhebbelijkheden. Ze stoken hier - zoals daarstraks - hun vuilnis op, plastic inkluis, zonder acht te slaan op de richting van de wind en waar hun campingasten staan. Soit, het is hier open en landelijk, een verademing na de stank van de grote stad. De camping-baas kan niet stilzitten. Nu is hij weer een serre aan bouwen. Eerder heeft hij een schoepenrad gemaakt. Hij heeft er drie jaar werk aan gehad. Eerst heeft hij een klein model gemaakt, daarna het grote rad dat nu in de Rio Elvas staat. De Elvas (proper) stroomt iets verderop in de Rio das Mortes (die komt uit het stadje en is vuil). Het rad is van staal en een meter of vijf hoog. Er zijn zo’n dertig schoppen (zonder steel) op gelast, en het vlietende water van de Elvas doet het grote rad draaien. Aan het rad hangen zeventien grote hulzen van bamboe die water opscheppen en het bovenaan weer leeggieten in een trechter die het water naar een poel in de camping leidt. In die poel zitten kikkers, ze maken nu – 19 uur – fameus kabaal. Er zitten hier meer rare specimen, zoals de karakara, een vogel die zich goed laat benaderen zodat je goed zijn roversbek ziet en zijn geel-met-zwarte hersenpan. De lente begint hier. Voor de deur van het herentoilet lagen er vanmiddag twee kapotte eitjes op de grond, die uit het nest in het dak waren gevallen.
Het is laagseizoen. Tiradentes, het stadje, wacht op toeristen. De ene pousada (pension) ligt er naast de andere, ze hebben er ook veel echt of schijnantiek. Vlak naast de camping ligt een smalspoor. Daarover rijdt in het weekend een stoomtrein. Als je langs het spoor naar het stadje loopt, kijk je in de huisateliers waar namaak-antieken driewielers worden gemaakt en andere hebbedingen voor de toeristen. Waarom Tiradentes uitgerekend hier is gesticht, is me een raadsel. Wie Tiradentes (‘de tandentrekker’) was, niet meer. Tiradentes (Joaquim José da Silva Xavier met zijn echte naam) is een nationale held in Brazilië. Hij was een sleutelfiguur van de Samenzwering van Minas, ‘de eerste anti-koloniale, republikeinse en grondwetgevende beweging van de Americas nà de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten van Amerika.’ De Samenzwering ging vooraf aan de slavenopstand van Haïti en die van Santo Domingo van 1792. Maar Brazilië werd pas in 1889 een republiek.
Straf is dat de USA, die toen pas uit het ei kwamen gekropen, toch al de streken uithaalden waarvoor ze in de 20-ste eeuw berucht werden. In dit geval stookten ze de Braziliaanse samenzweerders op, om Portugal en indirect de Engelsen een hak te zetten. De Amerikaanse ambassadeurs in Frankrijk speelden namelijk de volledige tekst van hun grondwet aan de Braziliaanse anti-kolonialisten door. Die ambassadeurs waren Benjamin Franklin en Thomas Jefferson, eersterangsfiguren van de Amerikaanse onafhankelijkheid.
Het kan verkeren, moet Tiradentes gedacht hebben, maar hij trok wel aan het langste eind. Hij werd verklikt door een kompaan wiens belastingsschulden ter beloning werden kwijtgescholden. De Portugese koloniale macht veroordeelde hem als enige samenzweerder ter dood. In mei 1789 vloog hij in de gevangenis, dan werd hij opgehangen en vervolgens gevierendeeld.
[Wie Tiradentes was, heb ik uit een interview met Kenneth Maxwell, Harvard-historicus en gespecialiseerd in Brazilië’s geschiedenis, dat op 31 augustus in O Globo verscheen]
