Dinsdag 22 oktober. 's Ochtends stond de maquette nog in het stadhuis, waar burgemeester Close audiëntie verleent aan een beperkte pool van journalisten. Nu staat het schaalmodel van de wijk met de nog te bouwen woonblokken hier achterin de sportzaal aan de Papenvest, terwijl vooraan de informatievergadering begint. 'Net kazernes', hoor ik verscheidene bewoners zeggen.
Close houdt de communicatie strak in handen: 'geen enkele stad, geen enkele gemeente in België bouwt zoveel publieke woningen als Brussel. Wij investeren 75 miljoen. Wij doen dat omdat het moet vooruitgaan'. Steekt Brussel er echt zo bovenuit? Dat zou nog eens moeten nagegaan.
De 5 blokken moeten weg, vanaf 2022 begint de sloop. Over tien jaar is het nieuwe wooncomplex klaar. Om uit te maken hoe dat wooncomplex er zal uitzien, is een wedstrijd georganiseerd. De winnaar is de groep Team5+, een combinatie van twee architektenbureau's (MDW uit Brussel en LAN uit Parijs), een landschapsbureau (COLOCO), een ingenieursbureau (Greisch) en een studiebureau (Matriciel).
Hier in de sportzaal leggen de architekten uit hoe ze hun voorstel hebben opgevat. Uit Parijs zijn Benoît Jallon en Maxime Enrico van LAN overgekomen. Ze zeggen dat ze hebben bestudeerd hoe het is om in Brussel te wonen. Daarvoor hebben ze vooral naar de bestaande gebouwen gekeken. De 5 blokken van de Papenvest passen absoluut niet in het stadscentrum, vinden ze, zij willen een nieuwe wijk maken die zo natuurlijk mogelijk aanvoelt. In hun betoog gaat het niet over de sociale kant van de wijk, kennelijk hebben ze die niet bestudeerd. Nochtans is die informatie beschikbaar. Bravvo, een dienst van de stad, maakte in 2015 een 'diagnostiek' waaruit bleek dat in dit Westelijke deel van het stadscentrum de armste wijken van het hele Brusselse Gewest liggen. Die informatie valt ook in de Wijkmonitor na te trekken. Speelt dat dan geen enkele rol als je een heel stadsdeel onderhanden neemt?
Belangrijke technische informatie komt van Bernard Van Damme van het Brusselse bureau MDW. Hij toont welke nieuwe gebouwen er komen en wie er zullen wonen. Het nieuwe woonblok naast het Jacques Brel-plein (blok-A op de illustratie) wordt eigendom van de Grondregie van de stad. Daar komen middenklassewoningen. In het woonblok-B (van de Brusselse Woning) komen 161 sociale woningen ('voor 440 bewoners') in 9 gebouwen die rond een binnentuin zijn geschikt. Onder dit sociale woonblok komt een ondergrondse parking, met drie lagen (zie afbeelding Bogdan & Van Broeck). Daarnaast komen een openbare plaats met een sportzaal (blok-D) en een gebouwtje met gemeenschapsruimten (blok E) en aan de Onze-Lieve-Vrouw-van-Vaakstraat ten slotte, in het Zuiden van de site, komt een woonblok (blok-C)met gemengde sociale en middenklassebewoning.
De werf zou in 2022 starten en zal in fazen verlopen. Hoe precies, blijft onduidelijk. Het was al bekend dat er eerst twee blokken gesloopt. Het zijn de blokken die het dichtst bij de Dansaertstraat staan (op de plaats waar het nieuwe blok-A zal worden gebouwd). Deze blokken worden nu al leeggemaakt. Hun bewoners moeten naar andere appartementen van de Brusselse Woning verhuizen. Maar de bewoners van de drie andere blokken blijven langer aan de Papenvest wonen. Zij zullen namelijk verhuizen naar de nieuwe gebouwen op deze site. Maar hoe kan dat als er eerst een nieuw blok voor de Grondregie (met middenklassewoningen) wordt opgetrokken? Daarover moeten de bouwheren (de Brusselse Woning en de stad Brussel) meer uitleg verschaffen.
Vooral burgemeester Close benadrukte dat er na de bijeenkomst van 22 oktober nog meer info-vergaderingen zullen volgen, ook voor de buren. Zo zou iedereen kunnen 'participeren'. Die participatie komt een beetje laat. Tijdens de wedstrijd zijn twee bewoners een keer naar een technische commissie uitgenodigd, dat was alles. De vraag is ook of de huurdersraad (CoCoLo) nog bestaat en samenkomt? Daar is een jaar geleden, rond de gemeenteraadsverkiezingen, gevochten om postjes. En dan nog: over de kern van het dossier is al lang binnenskamers door de bouwheren beslist. Waarover zullen bewoners en buren zich dan nog mogen uitspreken? Over de binnentuin in het sociale woonblok, zei een architekt. Maar zullen bewoners en buren ook echt kunnen beslissen? Dat valt allemaal dus af te wachten.
Als het optreden van burgemeester Close een indicatie is, dan blijft de participatie beperkt to eenrichtingsverkeer. Close heeft het moeilijk om mensen te laten uitpraten en te luisteren naar wat ze zeggen. Als doorwinterd politicus praat hij iedereen plat en durft hij mensen en public te kleineren en de mond te snoeren.
Maar wie in de sportzaal goed luisterde, weet dat de echte experten van de 5 blokken niet de architekten en de technokraten zijn maar in de eerste plaats de bewoners zelf. Iemand vroeg waarom de 5 blokken niet gerenoveerd worden, 'zoals de 2 blokken van Potiers'. Terechte vraag, want deze gebouwen zijn even oud als de 5 blokken van de Papenvest en van hetzelfde architektenbureau. Tijdens de discussie die volgde, hoorde je enkel Close die een microfoon in handen hield. Hij antwoordde niet op de vraag. Hij herhaalde enkel dat de Papenvest gerenoveerd moet worden. 'Gerenoveerd' inderdaad, terwijl het om een sloop-en-nieuwbouw-operatie gaat. Rond de maquette vielen andere opmerkelijke opinies te horen. Nogal wat mensen vinden dat de toekomstige woonblokken er uitzien als cellenblokken van een gevangenis, omdat ze opgevat zijn als gesloten ilôts.
Tenslotte blijkt de verhuis uit de twee torens die het eerst zullen sneuvelen, nu al serieuze problemen te geven. Enkele tientallen huurders zouden al naar Het Rad zijn verhuisd, een nieuw gebouw van de Brusselse Woning op de hoek van de Radstraat en de Priemstraat tegenover het treinstation Kapellekerk en het vroegere cultuurcentrum Recyclart. Maar, zei iemand in de sportzaal, ik heb ook daar een uur vastgezeten in een lift. (Waarop Close, gevat als hij is, antwoordde: 'ook in de gebouwen aan de Rooseveltlaan valt al eens een lift in panne').
Erger nog is dat mensen die verhuisd waren naar Neder-Over-Heembeek na enkele dagen zijn teruggekeerd naar de sociale woning die ze tot voor kort betrokken aan de Papenvest. Op hun nieuwe adres bleek er zo'n probleem te zijn met bouwmateriaal en vocht dat de kinderen ziek werden. 'Er wordt nu gesquat aan de Papenvest', aldus Close. Wie dan wel aan het squatten mag zijn en waar, is alweer onduidelijk. Close: 'we hebben een budget uitgetrokken om bewaking te voorzien'. Zodat ook die kwestie weer is opgelost.
